Bir önceki bölümde, kripto varlýklarýn vergilendirilmesinde gündeme gelebilecek çeþitli alternatiflerden bahsedilmiþtir

Bitcoin Yorum ve Analiz'lerine tıklayarak erişebilirsiniz. Diğer dijital varlıklarla takas etmenin yanı sıra, madencilik yaparak ve hatta Bitcoin ATM'lerini kullanarak da Bitcoin elde etmek mümkündür. Ancak bunlar da yine diðer kripto paralar gibi yatýrým amaçlý elde tutulabilir veya alýnýp satýlabilirler. Ancak bu tokenlarýn da genellikle yatýrým amaçlý olarak iktisap edildiði göz önüne alýndýðýnda bunlarýn elden çýkarýlmasýndan elde edilen gelirlerin deðer artýþ kazancý olarak vergilendirilmesi daha uygun olacaktýr. Yukarýda bahsettiðimiz üzere menkul kýymetlerden doðan kazancýn tespit edilerek vergilendirilmesi için en önemli þart, bunlarýn Türkiye'de saklanmasýdýr. Yukarýda da görüldüðü üzere döviz, altýn ve yurtdýþýnda ihraç edilenler haricindeki menkul kýymetler genel itibariyle düþük oranlarda vergilendirilmektedir. En önemlisi, blokzincirin teknik sýnýrlýlýklarý nedenleriyle alýnan beyanlarýn denetlenmesinin de an itibariyle uygulanabilirlikten uzak olmasýdýr. Diðer taraftan burada ele alýnan sorunlar, iþlemlerin "Merkezi Kripto Varlýk Borsalarý"nda yapýldýðý durumlar için söz konusudur. Buna baðlý olarak da, kripto varlýklarýn elden çýkarýlmasý halinde vergi matrahý elden çýkarma karþýlýðý alýnan para ve diðer menfaatler toplamýndan varlýðýn maliyeti ile satýþ giderleri ve ödenen vergilerin düþülmesi suretiyle tespit edilecektir. Kripto varlýklarýn pek çok ülke tarafýndan finansal iþlemler kapsamýnda deðerlendirilerek KDV'den istisna tutulmasý nedeniyle, bu varlýklarý KDV'ye tabi tutmak, yurtdýþý piyasalardan ayrýþmak anlamýna gelecektir. •      Stable Coinler (USDT) : Bunlar ise döviz gibi deðerlendirilerek vergilendirilebilir. •      Alt Coinler: Bunlar ise bir nev'i menkul kýymet veya gayri maddi hak gibi deðerlendirilerek vergilendirilebilir. Kripto varlýklarýn gayri maddi hak olarak vergilendirilebilmesi için çeþitli alternatif yaklaþýmlar uygulanabilecektir. Makalemizin 4.3 bölümünde kripto varlýklarýn vergilendirilmesinde geçerli olabilecek çeþitli alternatifler deðerlendirilirken, kripto paralara BSMV (veya benzeri bir iþlem vergisi) uygulanabileceði deðerlendirilmesi yapýlmýþtýr. Kripto varlýk platformlarýna BSMV mükellefiyeti getirilmesi bu amacý saðlamada tek baþýna yeterli olmayacaktýr. Bu durumda, kripto varlýk platformlarýnýn aracýlýk iþlemleri sonucu lehe aldýðý paralar BSMV'ye tabi olacaktýr.

Kripto varlýklarýn BSMV'ye tabi tutulmasý halinde, sistemle uyumlu olmasý açýsýndan, platformlarýn elde ettiði komisyon ve diðer hizmet gelirlerinin de BSMV'ye tabi tutulmasý uygun olacaktýr. Kripto varlýklarýn yurtdýþýna transferini engellemeye yönelik önlemler ile bu engelin aþýlabileceði düþünülebilecek olsa da, böyle bir önlem kripto varlýklarýn felsefesine uygun düþmemektedir. Bu tür iþlemlerde mükelleflerden yazýlý maliyet beyaný alýnmasý da, iþlem hacimleri dikkate alýndýðýnda çok gerçekçi olmayacaktýr. Ayrýca, hesaplar arasý iþlemlerde banka ve aracý kurumlarýn birbirlerine maliyet bilgisi vermesi gerekir ki, elden çýkarma mahiyetinde bulunmayan hesaptan hesaba menkul kýymet virman iþlemleri o esnada deðil, gerçekten elden çýkarýldýðýnda vergilendirilebilsin. Bu soruyu yanýtlayabilmek için, vergi sistemimizde gayri maddi haklara iliþkin düzenlemelerin irdelenmesi gerekir. OECD, kripto varlýklardan elde edilen gelirlerin kavranabilmesi için kripto varlýklar yönünden ülkeler arasý bilgi deðiþimine yönelik çalýþmalar yürütmekte olup, bu konuya iliþkin daha detaylý bilgiye, iþbu özel sayýnýn "Kripto Varlýklarýn Vergilendirilmesi Alanýndaki Uluslararasý Çalýþmalar - OECD Bilgi Deðiþimi" adlý makalesinde yer verilmiþtir. Bu bölümde, kripto varlýklarýn vergilendirilmesine iliþkin çeþitli alternatiflere iliþkin düþüncelerimize yer verilmiþtir. Yukarýdaki þekilde bir düzenleme yapýlmasýnýn diðer bir sonucu ise kripto varlýklarýn kiraya verilmesinden elde edilen gelirin; ticari, sýnaî, zirai ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde elde edilmese dahi KDV'ye tabi olmasýdýr. Borsalar aracýlýk hizmeti karþýlýðýnda komisyon geliri elde etmektedir. Zira platformlar temelde kripto varlýk alým-satýmý yapmamakta, aslýnda alýcý ile satýcýyý bir araya getirerek alým-satým iþlemine aracýlýk etmektedir. Bu bölümde ise kripto varlýk kazançlarýnýn nasýl vergilendirilebileceði konusundaki görüþlerimize yer verilmektedir. Daha önce bahsedildiði üzere vergi mevzuatýmýzda kripto varlýklara has bir düzenleme bulunmamakta olup bunlarýn alým-satým kazançlarýnýn GVK'nda sayýlan yedi gelir unsuru içerisine girmediði deðerlendirilmektedir. Þahýslar tarafýndan elde edilen kripto varlýk kazançlarýnýn Gelir Vergisi Kanunu içerisinde düzenlenmesi gerekir. Kripto paranýn hediye edilmesi durumunda kimi ülkeler bu iþlemi baðýþlayan nezdinde gelir vergisine tabi tutmakta, kimisi ise baðýþlamayý her iki taraf için de vergiyi doðuran olay kabul etmemektedir. Baðýþ alan ise söz konusu deðeri kendi maliyeti olarak kabul edecektir.

Örneðin, "piyasa deðeri 300 bin bitcoin ve üzerinde olan, deðeri yabancý paralara endekslenmemiþ kripto paralar" gibi bir taným benimsenebilir. Tanýmlama konusunda piyasa deðeri (market capitalization) bir kriter olarak kullanýlabilir. Crypto Climate Accord gibi çeşitli kuruluşlar, şirketlerin çevre dostu enerji kaynaklarını benimsemeleri konusunda savunuculuk yapıyor. Bitcoin'in sahte vaatleri çürütülmüş ve etkili bir şekilde ele alınmazsa sosyal tehlikeler konusunda uyarıda bulunulmuştur. Bitcoin yarılanması, toplam sabit arz olan 21 milyon Bitcoin'in çıkarılması tamamlanana kadar dolaşıma giren yeni BTC oranının kademeli olarak azaltılması anlamına gelir. Kripto varlýk brokerlarýnýn elde ettiði kazançlar GVK'nun 37'nci maddesinde ticari kazanç olarak belirlenen coberlerin faaliyeti ile benzerlik gösterse de kripto varlýk aracýlarýnýn faaliyetleri menkul kýymet alým-satýmýna aracýlýk niteliðinde deðerlendirilmediðinden, BTC USDT kripto varlýk brokerlerinin gelir vergisi karþýsýndaki durumu net deðildir. Bunlardan en kolayý, GVK'nun 70'inci maddesinin 5'inci bendine kripto varlýklarýn eklenmesidir. Zira GVK'nun 70 inci maddesinde belirtilen mal ve haklarýn kiraya verilmesi KDVK md.1/3-f gereðince KDV'nin konusuna girmektedir. Zira ilk yaklaþýmý benimseyen ülkeler açýsýndan gelir vergisi matrahý ilgili varlýðýn baðýþ anýndaki deðerine göre tespit edilecektir. Diðer bir yaklaþým olarak altcoinlerin de ana coinler ve stable coinler gibi sadece banka, kripto platformlarý vb kurumlarca satýþý halinde BSMV uygulanmasý, gelir vergisine tabi tutulmamasý düþünülebilir. Vergi kanunlarýnda stable coinler en basit þekilde, belirli bir ülke parasýný dayanak varlýk olarak kullanan coinler þeklinde tanýmlanabilir. Yukarýda bahsettiðimiz þekilde ana coinler ve stable coinler tanýmlandýktan sonra diðer kripto paralar þeklinde bir taným yapýlarak bunlarýn vergileme rejimi diðer kripto paralardan farklý düzenlenebilir. Kripto varlýklarý incelediðimizde, bunlarýn sahip olduðu çeþitli özellikleri ve kullaným amaçlarý bakýmýndan bir kýsmýnýn itibari paraya, bir kýsmýnýn altýn, gümüþ vb. NFT'ler ise hem bünyesinde telif hakký da barýndýrabileceðinden, hem de dijital bir mal varlýðý (genellikle bilgisayar ortamýnda görüntülenen bir fotoðraf veya resim gibi) sahipliðini ifade ettiðinden bunlarýn vergilendirilmesinin daha deðiþik kurallara tabi olmasý zaruridir.

Bir hard fork durumunda, yeni kurallara göre çalışması amaçlanan tüm düğümlerin yazılımlarını yükseltmeleri gerekir. Tabii ki vergi kanunlarýnýn uygulanmasýnda ana coinler diðer kripto varlýklardan farklý bir rejime tabi tutulacak ise ana coin tanýmýnýn daha net ve kesin bir þekilde yapýlmasý gerekir. Kripto varlýklarýn vergi sistemimize bu þekilde yerleþtirilmesi halinde, bu varlýklarýn elden çýkarýlmasýndan saðlanan gelirler deðer artýþ kazancý, ödünç iþlemlerinden saðlanan kazançlar ise menkul veya gayrimenkul sermaye iradý sayýlacaktýr. Zaten biz de makalemizin bu bölümünde, vergi kanunlarýnda yapýlacak bir deðiþiklik ile kripto varlýklarýn gayri maddi hak olarak düzenlenmesi halinde vergilemenin nasýl olmasý gerektiði konusundaki deðerlendirmelerimize yer vermekteyiz. Dünyada kripto varlýklarýn gayri maddi hak olarak deðerlendirilmesi yönündeki eðilim ve TCMB'nin de bu eðilime paralel tanýmý, akýllara vergi sisteminin bu eðilime uygun olarak düzenlenmesi halinde vergilemenin nasýl yapýlacaðý sorusunu getirmektedir. Bizim düþüncemiz ise, bu þekilde geleneksel yapýlarýn içerisine dahil etmek yerine kripto varlýklarýn kendine has özelliklerini dikkate alarak müstakil bir vergileme rejimi ortaya konmasýnýn daha doðru olacaðý yönündedir.    Bu þekilde uygulanacak bir vergide oranlar kripto paralar ve tokenlar için farklýlaþtýrýlabilir. Kripto para altyapýsýný oluþturan protokolün deðiþtirilmesi gerektiðinde ilgili token mevcut protokol üzerinde yer almaya devam ederken, yenilenen protokolün kurallarý altýnda çalýþan yeni bir token doðmasý durumuna çatallanma denmektedir. Sistemin iþleyiþinde ödünç alan teminat yatýrmakta, yatýrdýðý teminat üzerinden faiz geliri elde ederken, ödünç aldýðý tutar karþýlýðýnda faiz ödemesi yapmaktadýr. Yukarýdaki düzenlemelerden anlaþýlacaðý üzere, kripto varlýklarýn 70'inci maddenin 5'inci bendine eklenmesi (veya ayný maddede farklý bir bent olarak düzenlenmesi) durumunda kripto varlýklardan elde edilen pasif gelirlerin gayrimenkul sermaye iradý olarak vergilendirilmesi gerekecektir. Kripto varlýklarýn kripto varlýklarla deðiþime konu edilmesi halinde ise bu iþlemler daha da karmaþýklaþacaktýr. En önemlisi de, gerek 197 ve gerekse 198. maddede bahsedilen para ve paraya eşit sayılan değerlerin fiziki varlıkları, istenildiklerinde gözle görülebilir ve elle tutulabilir, yani zilyetliğe konu edilebilir özellikleri bulunmaktadır. Aþaðýda bu konu daha detaylý incelenmiþtir.

Bu konu, iþbu özel sayýdaki"NFT Uygulamalarý ve Vergilendirilmesi" adlý makalede detaylý olarak incelenmiþtir. Yani, platformlara BSMV mükellefiyeti getirilse dahi, platformlarýn aracý sýfatýyla gerçekleþtirdiði (satýcýnýn ve alýcýnýn platformun müþterisi olduðu) iþlemlerde kripto varlýðýn satýþ bedeli üzerinden BSMV uygulanmasý mümkün olmayacaktýr. Bu nedenle, ilgili varlýklar Türkiye'deki borsalarda saklansa dahi, yurtdýþýndaki borsalara kolaylýkla aktarýlabileceðinden, saklamanýn Türkiye'de olmasý dahi bir anlam ifade etmeyebilir. Kripto varlýklarýn gayri maddi hak olarak tanýmlanmasý durumunda, bu varlýklarla ilgili olarak yukarýdaki kapsamda elde edilen gelirlerin GVK veya KVK uyarýnca stopaja tabi olmasý gündeme gelebilecektir. Bir önceki bölümde, kripto varlýklarýn vergilendirilmesinde gündeme gelebilecek çeþitli alternatiflerden bahsedilmiþtir. Makalemizin 4.1 bölümünde TCMB'nin yukarýda yer verdiðimiz kripto varlýk tanýmýndan yola çýkarak, tüm kripto varlýklarýn "gayri maddi varlýk" olarak vergilendirilmek istenmesi halinde vergisel durumun ne olacaðý ve böyle bir yaklaþýmýn yol açabileceði çeþitli olumsuz sonuçlara yer verilmiþtir. Kripto varlýk ekosisteminin iþleyiþini düþündüðümüzde, yukarýda yer verdiðimiz müesseselerin kripto varlýklar açýsýndan uygulanabilmesi oldukça zor gözükmektedir. Ancak bu tarz bir sýnýflandýrma, amortismana tabi olmayan gayri maddi haklar þeklinde genel kuraldan sapan bir varlýk sýnýfý oluþmasýna neden olacaktýr. Ýktisadi iþletmeye dahil bulunmayan gayrimenkuller için KDVK md.17/4-d'de bir istisna tanýnmýþ olsa da, telif hakký, iþletme hakký gibi haklar ile motorlu araçlarýn kiraya verilmesi iþlemleri her hâlükârda KDV'ye tabidir. Bu çerçevede, GVK md.70'te yazýlý mal ve haklarýn kiralanmasý karþýlýðý yapýlan ödemeler GVK md.94/5.a gereðince; dar mükellef kurumlara ödenen gayrimenkul sermaye iratlarý ise KVK md.30/1-c gereðince stopaja tabidir. Örneðin Avustralya'da, kripto parasýný kaybeden veya çaldýran kiþi, bu durumu ispat etmek suretiyle söz konusu zararý sermaye zararý olarak dikkate alabilmektedir. Kripto Para Borsası Dolayýsýyla, gayri maddi olma durumu kripto varlýklar için bir üst kavram olarak karþýmýza çýkmakta olup vergilendirme açýsýndan farklý kripto varlýklar için farklý vergisel taným ve sýnýflandýrmalar kullanýlmasý diðer bir alternatif olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Bitcoin Borsası Kripto varlýklarýn geleneksel yatýrým araçlarýndan farklý yönlerinin bunlarý mevcut vergi sistemine entegre etmede çýkardýðý zorluklar kripto varlýklara özel bir vergi rejiminin sisteme tanýmlanmasýný gerekli kýlmaktadýr.

Bu makaleyi değerlendiyse ve ayrıca BTC/USDT hakkında daha fazla bilgi verilecek isterseniz, web sayfamızı ziyaret edin.